چیستی فرهنگ انتظار

چیستی فرهنگ انتظار

در تفکر شیعی، انتظار موعود به عنوان یک اصل مسلم اعتقادی مطرح و در بسیاری از روایات بر ضرورت انتظار امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تصریح شده است. در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که به یاران خود فرمودند: « آیا شما را خبر ندهم به آنچه خدای صاحب عزت و جلال، هیچ عملی را جز به آن سه از بندگان نمی پذیرد؟» و وقتی اشتیاق یاران را دیدند، فرمودند: « گواهی دادن به اینکه هیچ چیز شایسته پرستش جز خداوند نیست و اینکه محمد (ص)، بنده و فرستاده اوست و اقرار کردن به آنچه خداوند به آن امر فرموده و ولایت ما و بیزاری از دشمنانمان و تسلیم شدن به آنان و پرهیزگاری و تلاش و مجاهدت و اطمینان و انتظار قائم آل محمد(ص)». (1)

اعتقاد قلبی به ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از اصول فرهنگ انتظار است. در این فرهنگ انسان منتظر مؤمن یقین دارد که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف که امام دوازدهم و فرزند بلاواسطه امام حسن عسکری علیه السلام است، از روزی که متولد شده تا کنون با همین بدن عنصری، زنده و باقی است و روزی ظاهر خواهد شد و جهان را پر از عدل خواهد کرد. معتقد است ظهور آن حضرت روز معینی ندارد؛ بلکه احتمال دارد همین لحظه اتفاق بیفتد، همانطور که احتمال دارد سال های بسیار هم تأخیر افتد.

ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از «اشراطِ ساعت» است؛ ی

عنی علائم قیامت. یکی از علائم و نشانه های حتمی قیام قیامت و فرا رسیدن رستاخیز، ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. امام پیش از قیامت می آید و تا او نیاید و حکومت عدل را در جهان برپای ندارد، عمر جهان به سر نمی رسد و قیامت برپا نمی شود

در این فرهنگ فرد یا جامعه و یا امت منتظر در حال عبادت و پرستش است که برترین عمل می باشد، چنانچه در تشبیه امام علی علیه السلام همانند مجاهد تلاشگری است که در راه خدا و احیای سنت های اسلامی در پرتو اعتقاد راسخ انتظارش، در خون خود می غلطد.(2) این نوع از انتظار دارای محتوایی اصلاحگر، تحرک آفرین و تعهدآور است که عالی ترین و ارجمندترین نوع بندگی حق تعالی و در نتیجه برترین عمل و نیکوترین تلاش و جنبش می باشد.(3)

در این فرهنگ، معاد جایگاه بسیار ویژه ای دارد و از اصول اساسی و پایه ای به شمار می رود؛ زیرا باور این فرهنگ بر این است که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به هنگام ظهور، ستمگران و ظالمان را به سزای اعمال خود می رساند و مؤمنان را عزیز می دارد و رحمت الهی را به آنان می چشاند که این رفتار و شیوه امام، نمونه ای است از چگونگی معاد و رستاخیز. ضمن اینکه به هنگام ظهور امام گروهی از پاکان و پلیدان به جهان باز می گردند و باز این نیز نمونه ای کوچک از قیامت است.

به این نکته نیز باید توجه داشت که ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از «اشراطِ ساعت» است؛ یعنی علائم قیامت. یکی از علائم و نشانه های حتمی قیام قیامت و فرا رسیدن رستاخیز، ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. امام پیش از قیامت می آید و تا او نیاید و حکومت عدل را در جهان برپای ندارد، عمر جهان به سر نمی رسد و قیامت برپا نمی شود.(4)

در این فرهنگ، کسب آمادگی های نظامی و مهیا کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای یاری و نصرت امام غائب از جمله وظایف منتظران است. چنان که در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم: « باید هر یک از شما برای خروج مهدی اسلحه تهیه کند، اگرچه یک نیزه؛ چون وقتی خداوند ببیند کسی به نیت یاری مهدی اسلحه تهیه کرده است، امید است عمر او را طولانی کند تا ظهور را درک نماید و از یاوران مهدی باشد» .(5)

انتظار صحیح

انتظار صحیح و سازنده بهترین عمل نزد خداوند، با فضیلت ترین عبادت و انسان منتظر از اهل هر زمان فاضل ترند.(6)  ائمه معصوم علیهم السلام همواره ما را به امیدواری و انتظار فرج تشویق و از یأس و ناامیدی برحذر داشته اند، چنان که در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده است: « انتظار فرج داشته باشید و مأیوس و نومید از لطف و رحمت خدا نگردید».(7)

در حقیقت یأس و ناامیدی، بزرگ ترین مسلخ شیطان برای ذبح نمودن همه حیثیت ها و فضیلت های انسانی، است. ناامیدی، وداع گفتن با سرالاسرار آفرینش آدمی و پیمودن چرخه تکامل است و بالعکس انتظار سازنده، چلچراغ امیدی است که دهلیزهای بی فروغ قلب های انسان منتظر را آذین می کند و آن را گذرگاه احساس، جهاد، تحرک، مقاومت و ایثار و شهادت می سازد.

انتظار صحیح از بزرگ ترین عوامل مقاومت و پایداری است و از آن جهت که مسلمانان و به ویژه شیعیان را در برابر ظلم ها، فسادها و... ثابت و پابرجا نگه می دارد و به آنان دل و جرأت می دهد تا در برابر دشمنان اسلام مقاومت و ایستادگی کنند و در عقیده خود محکم و استوار و ثابت قدم بمانند، سرمایه روحی بزرگی برای منتظران است

اسلام، همواره تأکید فراوانی بر لزوم مبارزه با هر گونه فساد اخلاقی، سیاسی و اجتماعی داشته است که در قالب امر به معروف و نهی از منکر بیان شده است. به بیانی دیگر امر به معروف و نهی از منکر از منظر فقه اسلامی، وظیفه شرعی و همگانی است. رضایت و خشنودی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در آن است که معروف، عملی شود و منکر، ترک گردد؛ بنابراین انسان منتظر نباید در این باره بی تفاوت باشد. خود حضرت در روزگار ظهور، بزرگ ترین امرکننده به معروف و نهی کننده از منکر است. جامعه منتظر نیز قطعاً خشنودی و رضایت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را می طلبد و به او اقتدا می کند و برای اقامه احکام خدایی، تنبلی و بی تفاوتی را از خویشتن دور می کند.(8)

فرد منتظر باید در برابر شبهات شیاطین پنهان و آشکار مقاومت کند و آن ها را از ذهن ها بزداید. حفظ و گسترش اعتقاد دینی و شناخت آن در روزگار متصل به ظهور، مفیدتر بلکه لازم تر است؛ زیرا تنها، دارندگان عقیده و عمل در حوادث پیش از ظهور غرق و گم نمی شوند و دچار تردید نمی گردند. در حدیثی از امام سجاد علیه السلام از اهمیت این موضوع چنین سخن گفته است: « مردمانی که در روزگار غیبت به سر می برند و معتقدند و منتظر، از مردمان همه زمان ها افضل اند؛ زیرا خدای متعال به آنان خرد و فهم و معرفتی داده است که غیبت امام، برای آنان مانند حضور است (یعنی با اینکه در عصر غیبت به سر می برند و امام را نمی بینند، از نظر ایمان و تقوی و پایداری گویی در زمان ظهور به سر می برند و امام خود را می بینند). خداوند این مردمان را مانند سربازان پیکارگر صدر اسلام قرار داده است؛ همانان که در رکاب پیامبر شمشیر می زدند و پیکار می کردند. آنانند اخلاص پیشگان حقیقی و آنانند شیعیان واقعی و آنانند که (در نهان و عیان) مردم را به دین خدا دعوت می کنند».(9)

انتظار صحیح از بزرگ ترین عوامل مقاومت و پایداری است و از آن جهت که مسلمانان و به ویژه شیعیان را در برابر ظلم ها، فسادها و... ثابت و پابرجا نگه می دارد و به آنان دل و جرأت می دهد تا در برابر دشمنان اسلام مقاومت و ایستادگی کنند و در عقیده خود محکم و استوار و ثابت قدم بمانند، سرمایه روحی بزرگی برای منتظران است.(10)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نوشت:

1. النعمانی، الغیبه، ص 200.

2. صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص 496.

3. همان.

4. حکیمی، خورشید مغرب، ص 369.

5. بحارالانوار، ج 52، ص 366.

6. همان، ج 52، ص 126؛ مؤسسه المعارف الاسلامی، معجم احادیث الامام المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ج 1، ص 268.

7. بحارالانوار، ج 52، ص 123.

8. خورشید مغرب، ص 272.

9. هاشمی شهیدی، ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، ص 224.

10. دارمستتر، مهدی ازصدر اسلام تا قرن 13 هجری، ترجمه محسن جهان سوز، ص 39 ـ 79.